De Bevreemding is het gevoel van ongemak dat beleefd wordt op het moment dat men fundamenteel aan het
twijfelen wordt gebracht of dat wat men ziet een werkelijk beeld van een
objectieve werkelijkheid is òf een projectie van de eigen Verbeelding,
òf mogelijk zelfs van een andere entiteit die door ons heen werkt. Alsof
de TV presentator zich opeens direct tot ons richt. Alsof wij opeens
onszelf op straat tegenkomen. Het beeld letterlijk als ‘vervreemding’ en
projectie van onszelf – als droombeeld of hallucinatie.
Naar Galerie "De Verbeelding" | Verder naar Verbeelding - De Verlichting
Ook dit heeft een beknellend, bedreigend effect van vergelijkbare impact
als Het Sublieme. Alleen is hier niet meer de realisatie dat het beeld
werkelijk een beeld buiten ons is. Onze eigen Verbeelding lijkt
onmiddellijk in het spel zijn – en los te raken van onszelf.
Het zijn beelden die net naast de reguliere, ‘common sense’ werkelijkheid liggen. Die onwerkelijkheid mengen met het vertrouwde. Die te midden van het objectieve een opvallende subjectiviteit in zich bergen. Zoals in een droombeeld of een hallucinatie. Wat men ziet ziet er realistisch uit, maar lijkt tegelijk een loopje met de werkelijkheid en met onszelf te nemen. Het beeld lijkt tot ons persoonlijk te spreken met een vingerwijzing, een symbool, een teken. Het schijnt betekenis te hebben die specifiek voor ons is. Beelden die evenzeer pijn doen als het Sublieme, maar zonder mogelijkheid om ons met het Sublieme te vereenzelvigen. Een zekere onrust maakt zich van de beschouwer meester.
Een andere typerende reactie op de Bevreemding is de lach. Een humoristische situatie, en vooral één van absurdistische aard, is vaak het gevolg van incongruentie tussen wat men verwacht en wat men daadwerkelijk ziet of hoort. De verwachting wordt op zijn kop gezet - wat als schokkend wordt ervaren. Een schok die we van ons afschudden door de bevrijdende lach. De lach heelt de bevreemding, de incongruentie - het bevreemdende krijgt zijn plaats. Het is maar een grap tenslotte. Of toch niet? Hoe dan ook: ook absurd-humoristische beelden kunnen effectief de verbeelding in gang zetten.
Fotografie is in het bijzonder geschikt om De Bevreemding op te wekken en weer te geven. Immers, foto’s suggereren een objectieve realiteit. Ze kunnen bovendien zeer geloofwaardig incongruente, vaak daadwerkelijk losstaande zaken in één beeld, in één compositie samenbrengen of een object juist lossnijden van een zingevende context - en daardoor het gevoel van bevreemding en absurditeit opwekken die bij de beschouwer een schok teweegbrengt. Tegelijk kan door een vreemd perspectief, vertekening, vervorming, verscherping/vervaging en kleurmanipulatie of simpelweg door een bijzondere compositie of het in beeld nemen van symbolische of betekenisvolle elementen die de fotograaf opvallen – omdat ze hem iets lijken te zeggen, bewust of onbewust – aan die werkelijkheid en de verbeelding ervan een verder overrompelende twist gegeven worden. Een schok die vaak onbewust en langzaam dóórdringt, maar wel zijn/haar verbeelding in beweging zet.
En net als bij het Sublieme resulteert de ervaring bij de Bevreemding in een gevoel van bevrijding. Alsof er een poort opengaat naar een andere wereld. De wereld van de Andere Mogelijkheden.